Podłoża dla grzybów ze złomy
Od dawna pracowano nad metodą przygotowania podłoża ze słomy wzbogacanej różnymi dodatkami. Wielu producentów uprawia grzyby na podłożu, którego głównym składnikiem jest słoma. Podstawowy surowiec stanowi słoma żytnia lub pszenna. Stosując różne dodatki, zwiększa się zawartość azotu w materiale wyjściowym. Przeciętnie w słomie znajduje się od 0,48 do 0,61% azotu.
W Polsce zasady przygotowywania podłoża ze słomy opracował i sprawdził K. Szudyga. Według niego poziom azotu w mieszance ustala się na żądanym poziomie poprzez dodanie siarczanu amonu. Proporcje składników oblicza się w oparciu o następujący wzór:
Nc = (Ns • 100) / S
gdzie Nc to całkowita zawartość azotu ogólnego w %; Ns — zawartość azotu w s.m. słomy, S — sucha masa w kg. Zawartość azotu 1,5—1,6% w s.m. przyjmuje się za optymalną.
Oto przykład receptury opracowanej na podstawie wymienionej zasady: 100 kg słomy żytniej, 45 kg nawozu kurzego, 2 kg siarczanu amonu, 6 kg gipsu.
Sporządzanie podłoży z innych składników niż obornik koński wymaga każdorazowego odrębnego traktowania. Wszystkie te komposty są bardziej porowate i zajmują większą objętość. Poszczególne materiały po uprzednim rozdrobnieniu przeznacza się do kompostowania, układając wyższe i szersze pryzmy. W słomie jest mało takich form azotu, które mogłyby być wykorzystane jako pokarm dla bakterii. Składniki dodawane do słomy należy dokładnie z nią wymieszać. Nawadnianie powinno być starannie przeprowadzone, ponieważ świeża słoma jest pokryta otoczką woskową i trudno wchłania wodę. Optymalnym rozwiązaniem byłoby dodanie takiej ilości wody, którą słoma jest w stanie wchłonąć. Wypływająca z pryzmy woda, która początkowo nie wsiąka w słomę, powinna być ponownie do niej kierowana. Aby ułatwić moczenie, do wody dodaje się mocznik, a w późniejszym etapie — substancje zawierające cukry. Najlepiej jest, jeżeli wodę do moczenia przechowuje się w jakimś zbiorniku; wówczas wiadomo, ile wody pobrała słoma. Etap nawadniania przeważnie jest prowadzony w warunkach beztlenowych, czyli słomę należy w pierwszym etapie ściśle ubić.
Niżej podano recepturę sporządzania podłoży, których głównym składnikiem jest słoma.
Receptura 1
Do 100 kg słomy pszennej lub żytniej należy dodać 300—400 l wody, w której uprzednio rozpuszczono 2 kg mocznika. Nawadnianie powinno się rozpocząć od podlewania niewielkimi dawkami. Stopniowo można zwiększyć częstość polewania i dawki wody. Co prawda w początkowym okresie nawadniania woda spływa po słomie, ale należy ją ponownie kierować na stos kompostowy. Po upływie 4—5 dni słoma wchłonie właściwą ilość wody. W stanie nawilgocenia mocno ubitą pryzmę przetrzymuje się przez następne 4-5 dni. W tym czasie temperatura podnosi się do 60-70°C. Po uzyskaniu takiej temperatury i upływie co najmniej 10 dni od początku nawadniania przystępujemy do układania pierwszej pryzmy kompostowej. W tym celu do rozdrobnionej słomy (sieczki) dodajemy 10 kg kiełków browarnianych i 25 kg nawozu kurzego. Kiełki można uzyskać nieodpłatnie w zakładach piwowarskich, jest to bowiem produkt odpadowy. Można je zastąpić zmielonym sianem lucerny lub koniczyny, otrębami albo makuchami użytymi w takiej samej ilości. W czasie formowania stosu kompostowego trzeba nawilgacać miejsca suche. Po upływie jednej doby temperatura wewnątrz pryzmy powinna wynosić 70-80°C. W ciągu następnych kilku dni w takich warunkach kompostowana słoma zmienia swoją barwę, a stos — silnie osiada. Należy wówczas go przerobić układając drugą pryzmę kompostową. W czasie formowania tej pryzmy dodajemy 6 kg gipsu na 100 kg suchej słomy. Dalszy przebieg fermentacji podłoża jest następujący: po upływie 4 dni trzeba formować trzecią pryzmę, a po 3 następnych – ostatnią (czwartą). Przygotowywanie takiego podłoża trwa około 3 tygodni.
Receptura 2
Do 100 kg słomy pszennej należy dodać 10 kg obornika kurzego, 1,6 kg siarczanu amonu, 0,8 kg mocznika, 0,5 kg soli potasowej, 3 kg otrąb pszennych, 3 kg węglanu wapnia i 10 kg gipsu.
Słomę trzeba wstępnie moczyć przez 3—4 dni, następnie układać pryzmę z dodatkami, z wyjątkiem węglanu wapnia i gipsu. Po uzyskaniu temperatury 70°C w moczonej słomie można przystąpić do formowania pierwszej pryzmy kompostowej, równocześnie dodając połowę potrzebnej dawki węglanu wapnia i gipsu. Pozostałą ilość związków wapniowych dodaje się w czasie układania trzeciej pryzmy. Substrat przerabia się 6-7 razy; w sumie fermentacja biologiczna trwa 30-35 dni. Wodę można uzupełniać do czasu trzeciego przerabiania. Wody dodaje się tyle, ile tylko słoma jest w stanie wchłonąć. W czasie układania piątej pryzmy boki, po wyrównaniu, opylamy środkami owadobójczymi.
Temperatura w podłożu w ciągu całego okresu kompostowania utrzymuje się na poziomie 30—50°C. Na dzień przed przewidzianym terminem przenoszenia podłoża do pomieszczenia uprawowego mieszamy je w celu usunięcia resztek amoniaku.
Receptura 3
Do 100 kg słomy pszennej należy dodać 30 kg obornika kurzego, 22 kg siarczanu amonowego, 7,5 kg mocznika.
Słomę trzeba pociąć i namoczyć w zbiorniku z ciepłą wodą o temperaturze 30°C. Po upływie jednej doby formuje się pryzmę kompostowa, dodając do słomy obornik kurzy i nawozy azotowe. W razie potrzeby uzupełnia się wodę. Po pięciu dniach przerabia się stos kompostowy, w miarę potrzeby uzupełnia się wodę i pozostawia na następne 5 dni. Potem przerabia się jeszcze raz i napełnia podłożem skrzynki.
Jest jeszcze inny sposób przygotowania podłoża ze słomy. Składa się ono z 80% słomy pszennej i 20% mieszaniny nawozu kurzego i siana. Nawilgocone składniki są przetrzymywane przez 6 dni i stopniowo biologicznie zagrzewane do temperatury 60°C. Wówczas substrat jest przerabiany i pozostawiany na następne 6 dni. Jeżeli płyn wycieka ze stosu, należy nim ponownie nawilżać słomę. W drugiej fazie stos zagrzewa się do temperatury 76°C. Po uzyskaniu tej temperatury ponownie się przerabia i po upływie 10 dni kompost jest gotowy.
Bardzo dobre wyniki uzyskuje się stosując do uprawy mieszaninę słomy i nawozu kurzego w proporcji 1 : 1. Do 100 kg mieszanki dodaje się 12 kg gipsu.