Okrywa – uprawa grzybów

Okrywa w uprawie grzybów to cienka warstwa ziemi ogrodniczej lub innej mieszanki, charakteryzującej się odpowiednimi właściwościami fizycznymi i chemicznymi, układana na podłożu, do którego dodano grzybnię. Spełnia ona ważne funkcje. Przede wszystkim zachowuje określony mikroklimat poprzez zgromadzenie dużej ilości wody i stopniowe jej oddawanie zarówno do podłoża, jak i do powietrza. Razem z parującą wodą zostaje przeniesiony do atmosfery dwutlenek węgla i inne produkty gazowe wydzielane w trakcie rozwoju grzybni w podłożu. Odprowadzenie dużej ilości gromadzącego się w podłożu dwutlenku węgla jest jednym z warunków tworzenia przez grzyby owocników. Istnieje ścisły związek między odżywianiem się grzybów a proporcją pomiędzy węglem i azotem zawartym w podłożu. Dla rozwoju grzybni jest dużo lepiej, jeżeli w podłożu znajduje się znacznie więcej węgla niż azotu. Natomiast do tego, aby wytworzyły się owocniki, konieczna jest niższa zawartość węgla niż azotu; taki właśnie skład ma okrywa. Znajdują się w niej również pewne bakterie, które wykorzystują produkty przemiany materii wydzielane przez grzybnię; stymuluje to ich rozwój, a tym samym ułatwia tworzenie się owocników.

Do sporządzenia okrywy używa się: torfu ogrodniczego wysokiego i niskiego, ziemi inspektowej, różnych ziem ogrodniczych z dodatkiem materiałów rozluźniających strukturę, np. piasku, żwiru, żużlu, rozdrobnionej cegły.

Okrywa musi wchłonąć w przeliczeniu na jeden kilogram tworzonych owocników dwa litry wody. Z tego jeden litr jest zbierany razem z owocnikami, a drugi — wyparowywany. Okrywa spełnia funkcje tamponu, zapobiegającego utracie wody. Bez takiej warstwy gromadzącej wodę nie byłoby możliwe utrzymanie tak wysokiej wilgotności podłoża, jakiej wymaga grzyb.

Najlepszym składnikiem okrywy jest torf wysoki. Mając dużą zdolność wchłaniania wody, zachowuje dostateczną ilość powietrza. Zawiera substancje organiczne biologicznie czynne, które korzystnie oddziałują na rozwój grzybni. Dostarczany jest do sklepów ogrodniczych w opakowaniu po 0,22 m³. W okrywie powinno znajdować się 40—80% torfu wysokiego. Jako okrywy stosowane są różne składy mieszanek, np. 80% torfu wysokiego zmieszane z 20% gliny (wierzchnia warstwa gleby zebrana z pola uprawnego). Ogrodniczy torf wysoki może być zastąpiony torfem niskim. Należy pamiętać, aby torf niski nie uległ całkowitemu przesuszeniu, ponieważ traci właściwości wchłaniania wody. Inny przykład to mieszanina 80% wysokiego torfu ogrodniczego i 20% piasku, albo 50—70% ziemi kompostowej zmieszanej z 30—50% torfu wysokiego. Jako okrywy mogą być stosowane ziemie ogrodnicze i komposty.

Po dokładnym wymieszaniu składników okrywy przystępujemy do jej nawilgocenia. Wilgotność powinna być taka, aby po ściśnięciu okrywy w dłoni pojawiły się między palcami pojedyncze krople wody.

Następnym etapem powinno być uregulowanie odczynu (kwasowości) ziemi okrywowej zależnie od potrzeb danego grzyba. Regulowanie kwasowości odbywa się przez dodanie do składników okrywy nawozów wapniowych. Nawozy te, w zależności od formy, w jakiej występuje wapń, dzielą się na nawozy tlenkowe i węglanowe. Nawozy tlenkowe działają silniej, gwałtownie zmieniają kwasowość. Trudniej jest przy ich użyciu przygotować dobrą ziemię okrywową. Powinno się stosować w tym celu nawozy węglanowe. Należy do nich wapniak mielony rolniczy, kreda nawozowa, kreda nawozowa posodowa (wapno posodowe), wapno łąkowe. Zalecenie ściśle określonej dawki nawozu wapniowego, jaką trzeba użyć przy odkwaszaniu torfu, nie jest możliwe. Zmiana kwasowości każdego materiału, z którego sporządza się ziemię okrywową, może odbywać się inaczej i wymagać różnych ilości nawozu wapniowego. Przyjmując za najbardziej odpowiedni odczyn okrywy pH 6-7,5 dla pieczarki, trzeba w zależności od rodzaju torfu użyć na jeden m³ od 8 do 20 kg wapnia w formie węglanowej. Może się zdarzyć, że i przy tak wysokim dodatku nawozu nie uzyskamy żądanego odczynu; należy wówczas zastosować silnie działający preparat, jakim jest wapno hydrazytowe stosowane w budownictwie w ilości 0,5-2,5 kg/m³. Nadmierny dodatek wapnia do ziemi okrywowej obniża zdolność zatrzymywania przez nią wody.

Okrywa nie może wnosić do uprawy czynników chorobotwórczych i szkodników. Dlatego konieczne jest odkażanie ziemi okrywowej przed jej zastosowaniem. Wszystkie czynniki chorobotwórcze w okrywie niszczymy w temperaturze do 70°C. W praktyce wystarczającą ochronę przed zakażeniem uzyskuje się przetrzymując okrywę w temperaturze 60-65°C przez 7 godzin. Optymalnym rozwiązaniem byłoby parowanie ziemi. W warunkach amatorskiej uprawy można wykorzystać parnik przeznaczony do parowania ziemniaków.

Odkażanie chemiczne jest dokonywane za pomocą formaliny. Na 1 m³ okrywy daje się 3 litry formaliny rozcieńczonej w 20 litrach wody. Ziemię zwilżoną i przemieszaną z roztworem formaliny okrywamy płachtą foliową lub brezentową. W temperaturze powyżej 15°C formalina przechodzi w stan gazowy. Gazy, przenikając między cząsteczkami ziemi okrywowej, niszczą czynniki chorobotwórcze. Po upływie trzech dni ziemię przerabiamy trzykrotnie w celu pozbycia się resztek par formaliny. Starannie przygotowaną ziemię okrywową bezpośrednio po odkażeniu układamy równomiernie na podłożu przerośniętym grzybnią.