Pochwiak – uprawa

W Europie w stanie naturalnym występuje około 10 gatunków pochwiaka. W Polsce jest rzadko spotykany. Owocniki pochwiaka Volvariello volvacea wyrastają latem i jesienią przy korzeniach, w dziuplach i na pniakach drzew liściastych. Grzyb tworzy dużej lub średniej wielkości owocniki. Kapelusz ma średnicę 8—15 cm, a powierzchnię suchą koloru zielonkawego. Trzon biały, duży, czasem długości 15 cm i średnicy 2 cm, górą zwężający się, u dołu rozszerzony. Przy podstawie trzonu występuje luźna, szeroka, pochwiasta otoczka; jest to reszka osłony całkowitej, w jakiej ukryty jest owocnik w pierwszym okresie rozwoju.

Podłożem do uprawy grzyba w sztucznych warunkach jest słoma z dodatkiem substancji zawierających cukry.

Podłoże przygotowuje się podobnie jak przy uprawie boczniaka. Wymieszane i nawilgocone składniki układa się w stos kompostowy. Poddajemy je każdorazowo fermentacji, pozwalając na wzrost temperatury w pryzmie do możliwie najwyższych wartości. Pryzmę przerabiamy co najmniej trzy razy.

W pomieszczeniach zamkniętych uprawia się go tak, jak boczniaka i twardziaka, na otwartym powietrzu, przy użyciu czasowych osłon lub bezpośrednio na zagonach.

W czasie tworzenia owocników trzeba zachować wysoką temperaturę i bardzo wysoką wilgotność powietrza. Temperatura optymalna dla wzrostu grzybni wynosi 25-30°C. Rozwój grzybni jest bardzo szybki. Po upływie dwu tygodni od dodania grzybni do podłoża na jego powierzchni pojawiają się owocniki. Aby owocniki powstały, nie jest wymagana ziemia okrywowa ani okres chłodzenia. Młode owocniki są całkowicie ukryte w osłonie. Po osiągnięciu wielkości kurzego jaja osłona zaczyna pękać i wydostaje się z niej owocnik. Najbardziej wartościowe są młode owocniki, dlatego zbiera się je w okresie, kiedy zaczynają wydostawać się z osłony. Rosną bardzo szybko; aby zachować ich wysoką wartość, trzeba je zbierać dwukrotnie w ciągu dnia. Od chwili pojawienia się pierwszych owocników przez kolejne sześć tygodni równomiernie pojawiają się następne. Plony są uzależnione od sposobu uprawy. Jeżeli grzyby rosną na wolnym powietrzu, można zebrać z m² 4 kg, jeśli są uprawiane w pomieszczeniach zamkniętych – 25 kg. Owocniki nie nadają się do przechowywania, najlepiej je spożywać zaraz po zbiorze lub przeznaczyć do suszenia.

Sposób uprawy pochwiaka: a), b), c) — miejsce umieszczenia grzybni; a) górna warstwa grzybni, b) środkowa warstwa grzybni,-c) dolna warstwa grzybni, 1, 2, 3, 4 – kolejne warstwy podłoża utworzone ze zwiniętej w rulon słomy.

Najprostszy sposób uprawy pochwiaka odbywa się następująco: słomę w wiązkach moczy się i umieszcza na konstrukcji drewnianej. Każda wiązka słomy ma średnicę 30 cm i długość 90 cm. Trzy wiązki ułożone obok siebie i związane tworzą pierwszą warstwę podłoża. Na tak przygotowaną słomę daje się grzybnię w ilości 15 dag, równomiernie rozprowadzając po powierzchni słomy. Na pierwszą warstwę należy położyć kolejne trzy wiązki, stanowiące drugą warstwę, a na nią równomiernie grzybnię w takiej samej ilości. Najczęściej układa się cztery warstwy słomy, pomiędzy którymi w trzech miejscach znajduje się grzybnia. Całość należy mocno związać sznurkiem. Tak przygotowane podłoże codziennie trzeba nawadniać za pomocą dysz niskociśnieniowych; najlepiej jest, jeżeli wodę dodaje się do słomy poprzez rozpylanie. Każdego dnia należy dostarczyć około 4,5 l wody. W pierwszej fazie rozwoju grzyba, kiedy następuje przerastanie podłoża grzybnią, optymalna temperatura powietrza powinna wynosić 23—28°C, a wilgotność powietrza 65—90%. Grzyb wymaga do prawidłowego rozwoju światła. W ciągu pierwszych ośmiu dni uprawy, grzybnia wrasta w podłoże na głębokość około 16 cm. Po upływie tego czasu strzępki grzybni pojawiają się na powierzchni słomy. Rozpoczyna się druga faza rozwoju grzyba, w czasie której tworzą się owocniki. Tworzą się one kępkami najwcześniej na górnej lub dolnej warstwie grzybni.

W pełnym cyklu uprawy pochwiaka wyróżnia się pięć faz rozwojowych: pierwotną, pączka, pękniętej osłony, parasola i otwartego kapelusza. Faza pierwsza trwa cztery dni; tworzą się w tym czasie owocniki, których długość nie przekracza 2,5 cm, bardziej rosną one wszerz niż wzdłuż. W drugiej fazie owocniki rozrastają się wzdłuż i wszerz. Osłona zmienia kolor na ciemnoszary. Okres rozwoju tej fazy trwa 2—3 dni. Do tej pory owocnik jest całkowicie ukryty w osłonie. Kolejne stadium, pękającej osłony, rozpoczyna się po upływie sześciu godzin od pojawienia się pierwszego pęknięcia na osłonie grzyba. Jest to faza dojrzałości, w której zbieramy grzyby z przeznaczeniem do bezpośredniej konsumpcji. Owocnik w tym czasie silnie się wydłuża. Pękanie osłony na owocniku jest poprzedzone wyraźną zmianą koloru osłony w tym miejscu, w którym nastąpi pęknięcie. Ciemnoszara osłona w miejscu przyszłego pęknięcia staje się wyraźnie jaśniejsza. Kolejne stadium rozwoju grzyba — stadium parasola — trwa tylko cztery godziny. Charakteryzuje się bardzo szybkim wydłużaniem trzona owocnika i rozwojem kapelusza. Ostatnim etapem jest dalszy rozwój kapelusza bez istotnych zmian innych cech grzyba.

Pochwiak rozwija się dobrze w temperaturze 23-41°C. Charakterystyczny jest rozkład temperatury w podłożu w ciągu całego cyklu uprawy. Pierwsze dni rozwoju grzyba charakteryzuje wzrost temperatury; trzeciego dnia temperatura w słomie wynosi 41°C, następnie nieco obniża się i ponownie wzrasta do wartości 41°C w ósmym dniu uprawy. Od tego dnia następuje systematyczne obniżanie się temperatury przez kolejne dziesięć dni do wartości 25°C; na tym poziomie utrzymuje się do końca uprawy.

Grzyb wytwarza w pierwszym okresie plonowania dużą ilość owocników. Pierwsze owocniki tworzą się po upływie 9—14 dni od dodania grzybni. Maksymalne plonowanie występuje zawsze po upływie 18-19 dni od początku uprawy. Ilość owocników w czasie plonowania zwiększa się sukcesywnie od 8 do 10 na początku plonowania do 90 w czasie maksymalnego plonowania w ciągu dnia, następnie stopniowo maleje do 2 owocników tworzonych w ciągu dnia pod koniec plonowania. Nie opłaca się utrzymywać uprawy dłużej niż 25 dni, po tym czasie ilość wytworzonych owocników jest znikoma. Masa pojedynczego owocnika w fazie dojrzałości użytkowej wynosi około 5 dag.

Ze względu na małe wymagania, prosty sposób uprawy i dostępne podłoże wydaje się, że pochwiak może stać się kolejnym po boczniaku grzybem najczęściej uprawianym w Polsce.